یک پیام به رئیس جمهور منتخب

آقای دکتر روحانی، رئیس محترم جمهور منتخب: تلاش زیادی کردیم که دشمن شاد نشویم! گرچه درد ما درد نان نیست درد غیرت است، درد اسلام است، ولی به رای 34 درصد مردم و انتخاب شما احترام می‌گذاریم و از شما می‌خواهیم که رویای دشمن تعبیر نشود و به عبارت دیگر کلیدتان را برای گشایش مشکلات استفاده کنید نه بستن قفل پیشرفت هسته‌ای ایران عزیز! نه پایمال کردن خون شهدای عزیز هسته‌ای! که البته  با یاری خدای بزرگ همینطور خواهد بود

::

بیوگرافی کورش کبیر

کوروش بزرگ (۵۷۶-۵۲۹ پیش از میلاد)، همچنین معروف به کوروش دوم نخستین شاه و بنیان‌گذار دودمان شاهنشاهی هخامنشی است. شاه پارسی، به‌خاطر بخشندگی‌، بنیان گذاشتن حقوق بشر، پایه‌گذاری نخستین امپراتوری چند ملیتی و بزرگ جهان، آزاد کردن برده‌ها و بندیان، احترام به دین‌ها و کیش‌های گوناگون، گسترش تمدن و غیره شناخته شده‌است.
 

از غرق شدن تایتانیک چه می دانید ؟

مقدمه

نزدیک به صد سال از واقعه غرق کشتی اقیانوس پیمای تایتانیک- عظیم ترین کشتی مسافربر جهان در زمان خود که ماجرای غرق آن حداقل سوژه دو فیلم شده است-  می گذرد و هنوز این حادثه محل بحث و جدل بسیاری در محافل علمی است. تایتانیک ساخته شد تا محصول نهایی عصر خودباوری، کامیابی و تجمل گرایی باشد. با ساخت این کشتی بسیاری گمان کردند که زمان غلبه بشر بر نیروهای طبیعی فرا رسیده است و این موجود غول آسا مصون از قهر طبیعت است. اما غرق این کشتی در اولین سفر دریایی خود، خط بطلان بر این باورکشید و پس از آن منبع تحقیق و کنکاش بسیار در چند و چون این واقعه شد. نوشتار حاضر با بهره گیری از منابع متعددی در این زمینه، بر آن است که ضمن ارائه تحلیلی کوتاه از این رخداد، چرایی آن را به یکی از ویژگیهای مهم فولاد یعنی تبدیل رفتار نرم به ترد پیوند داده و به تاریخچه، عوامل موثر و اهمیت چشمگیر آن در انتخاب مواد بپردازد.

تاریخچه تایتانیک

جهان تغییرات  شگرفی را می گذراند. رادیو در سال 1901 ابداع شده بود. برادران رایت اولین پرواز موفقیت آمیز خود را در سال 1903 انجام داده بودند. تجارت کشتی های اقیانوس پیمای عظیم، پیشرفت های عمده ای را در زمینه طراحی کشتی، اندازه و سرعت شاهد بود.

شرکت کشتیرانی ستاره سفید¹، که یکی از پیشروان این امر بود، در سال 1907 ساخت سه کشتی بخار عظیم را در دستور کار قرار داد که قرار بود استاندارد جدیدی در زمینه آسایش ، تجمل و ایمنی تعریف کنند. دو کشتی اول المپیک و تایتانیک² نام گرفتند. نام تایتانیک برای این انتخاب شده بود که حس برتری اندازه و قدرت را القا کند. طراحی دو کشتی یک سال بطول انجامید. ساخت المپیک در دسامبر 1908 و به دنبال آن ساخت تایتانیک در مارس 1909 آغاز گردید. برای تطابق با این پروژه های عظیم، محوطه کشتی سازی در بلفاست باید از نو ساخته می شد، ‌در حالیکه اسکله کشتیرانی ستاره سفید در نیویورک نیز بایستی بحد کافی طویل می شد تا کشتی ها بتوانند در آن پهلو بگیرند.

در طی دو سالی که صرف کامل کردن بدنه تایتانیک شد، ‌مطبوعات درباره عظمت کشتی به تبلیغات فراوان پرداختند بطوریکه تایتانیک حتی قبل از  به آب انداختن آن به یک افسانه تبدیل شده بود. به آب انداختن بدنه کامل شده تایتانیک در ماه می 1911 ، یک نمایش عمومی خیره کننده بود. بلیط ها به نفع یک بیمارستان محلی اطفال فروخته شدند.

تایتانیک دارای 270 متر طول و 28 متر پهنا بوده و بیش از 46000  تن وزن داشت . ارتفاع آن 32 متر بود که تقریباً 11 متر آن زیر آب قرار می گرفت. دارای سه دودکش واقعی و یک دودکش مجازی بود که برای افزودن بر حس عظمت و قدرت کشتی اضافه شده بود و نیز بخارات و دود آشپزخانه های متعدد آنرا به بیرون می راند.

موتورهای بزرگ و پر قدرت آن هیچکدام از ارتعاشهای آزاردهنده متداول در اقیانوس پیماهای دیگر را ایجاد نمی کردند. حتی زمانی که با حداکثر سرعت 22 گره دریایی معادل با 41 کیلومتر در ساعت، که در زمره سریعترین کشتی های آن زمان بود حرکت می‌کرد، مسافرین داخل آن می توانستند از حد اکثر آسایش برخوردار شوند.

 تایتانیک بزرگترین شی متحرکی بود که توسط انسان ساخته شده بود. افزون بر این تایتانیک ساخته شده بود تا شگفتی تکنولوژی ایمنی مدرن باشد. به پشتوانه این تدابیر ایمنی بود که مطبوعات کشتی تایتانیک را غرق نشدنی نامیدند.

لوازم داخل کشتی در نوع خود از مدرنترین و لوکس ترینها بودند و شامل لامپ های برقی و بخاری برقی در تمام اتاقها ، آسانسورهای برقی، ‌یک استخر شنا، یک سالن اسکوآش (که بسیار مدرن ساخته شده بود )، یک سالن ژیمناستیک همراه با اسب مکانیکی بود تا سوارکاران حرفه ای بتوانند با آن تمرین کرده و خود را سر وزن و آماده نگه دارند.

هم چنین اتاقهای نشیمن و تجهیزات بخش درجه یک آن با بهترین هتل های قاره اروپا برابری می کرد. مسافرین درجه یک آن باید از طریق یک راه پله بزرگ شش پاگرده دارای سقف شیشه ای به آرامی پایین می آمدند تا از غذاهای عالی سالن نهارخوری که تمامی عرض کشتی را در عرشه D پوشانده بود ‌لذت ببرند. برای آنهایی که خواستار یک فضای خصوصی تر بودند، ‌تایتانیک چند رستوران سفارشی تدارک دیده بود. دو گروه موسیقی از بهترین نوازندگان قاره قطعات موسیقی را در تایتانیک اجرا می کردند. دو کتابخانه نیز وجود داشت.  سفر دریایی تایتانیک در ساوت همپتون به تاریخ دهم آوریل 1912 آغاز شد.

شکل1 -  پوستر تبلیغاتی تایتانیک

شکل2 -  تایتانیک

غرق شدن

کشتی های آن زمان مجهز به رادار نبودند ولی تایتانیک به سیستم تلگراف بی سیم مارکونی مجهز شده و دو اپراتور سیستم بطور شبانه روزی در اتاق مخابرات آن کار می کردند. در روز یکشنبه 14 آوریل، پنجمین روز مسافرت، تایتانیک پنج اخطار مختلف درباره مشاهده کوههای یخ دریافت کرد، اما کاپیتان کشتی چندان توجهی به این اخطارها ننمود. کشتی با سرعت 22 گره در حال حرکت رو به جلو بود و مدیر اجرایی شرکت اعلام کرد که یک روز زودتر از برنامه به نیویورک خواهند رسید.

در شب چهاردهم آوریل، اپراتور بی سیم شدیدا سرگرم مخابره پیامهای کوتاه مسافرین به خویشاوندان و دوستانشان در ساحل نیوفوندلند (محل پهلو گرفتن کشتی) بود. او ششمین اخطار دیده شدن کوه یخ را نیز دریافت کرد، اما هیچ توجهی به اینکه تایتانیک چقدر نزدیک مکان ارسال اخطارهاست نکرد و پیام را زیر یک وزنه کاغذ در کنار آرنج خود گذاشت. این پیام هرگز به کاپیتان اسمیت یا ناخدا یکم کشتی نرسید.

در ساعت 11:40، یکی از دیده بانان کشتی که در آشیانه خدمه  حاضر بود، کوه یخ عظیمی را که بطرز خطرناکی در جلو و نزدیک کشتی بود مشاهده کرد. او به ناخدا یکم مورداک اعلام خطر کرد و مورداک سراسیمه دستور داد که کشتی تماما به سمت چپ بگردد. او به موتورخانه دستور داد که گردش پروانه ها را معکوس کنند. کشتی به آرامی به چپ گردید، اما تایتانیک بسیار بزرگ بود و بسیار سریع حرکت می کرد، و کوه یخ نیز بسیار نزدیک بود. سی و هفت ثانیه بعد پهلوی سمت چپ کشتی به قسمت زیر آب کوه یخ کشیده شده و شکافی در بدنه کشتی ایجاد شد. آب به سرعت وارد قسمتهای کشتی شد و از آنجایی که شکاف بسیار طویل بود، بیشتر قسمتهای کشتی همزمان شروع به پر شدن از آب کردند.

 بدین ترتیب در طول شبی پر از حادثه و وحشت، 706 نفر از مسافرین نجات یافته و 1517 نفر باقیمانده یا در داخل آبهای منجمد اقیانوس اطلس جانسپردند، ویا همراه بدنه عظیم کشتی که در حین فرو رفتن در آب به دو تکه شد، به قعر اقیانوس رفتند.

اکتشاف....

  بدنه تایتانیک در سال 1985 توسط رابرت بالارد³، به کمک سونار⁴ در عمق 3700 متری اقیانوس اطلس در حالیکه در کف آن قرار داشت، کشف شد. در این اکتشاف از یک زیردریایی کوچک که قادر به نفوذ در عمق دریاها بود استفاده شد. کشتی به دو بخش بزرگ شکسته شده بود که از هم 600 متر فاصله داشتند. این اولین باری بود که تایتانیک پس از سال 1912 دوباره دیده می شد.

عواملی که در غرق کشتی موثر بودند

   اشتباه کاپیتان کشتی

  این سفر دریایی، سفر بازنشستگی کاپیتان اسمیت بود. او می خواست به هر ترتیبی که شده در این مسافرت رکوردی از خود بجای بگذارد. او سالها قبل از این حادثه گفته بود: من نمی توانم تصور کنم که یک کشتی بخار جدید غرق شود. کشتی های جدید این خطرات را پشت سر گذاشته اند.کاپیتان اسمیت پنج اخطار مشاهده کوه یخ از خدمه خود و دیگر کشتی ها را نادیده گرفت. اگر او فرمان به آهسته تر شدن حرکت کشتی می داد، شاید این حادثه رخ نمی داد.

  اشتباه بروس آیسمی⁵ مدیر اجرایی شرکت کشتیرانی

  بروس آیسمی در کشتی حاضر بود. رقابت بین کشتی های اقیانوس پیما شدید بود و شرکت ستاره سفید می خواست نشان دهد که آنها قادر به عبور شش روزه از پهنه اقیانوس هستند. برای برآورده ساختن این مقصود، بروس آیسمی به کاپیتان اسمیت فشار وارد آورد که تایتانیک را با حداکثر سرعت به حرکت وادارد.

  اشتباه آقای توماس اندروز سرپرست طراحان تایتانیک

این باور که تایتانیک غرق نشدنی است، تا حدودی مرهون این حقیقت بود که تایتانیک از شانزده قسمت ضد آب تشکیل شده بود. لیکن ارتفاع دیواره این بخشها بحد کافی در نظر گرفته نشده بود. شرکت ستاره سفید نمی خواست ارتفاع دیواره ها زیاد باشد زیرا این امر فضای اختصاص یافته به قسمت درجه یک را کاهش می داد. اگر ارتفاع این دیواره ها بحد کافی بود، فضای بیشتری در این قسمتها بوجود می آمد و هوای موجود در آنها مانع غرق کشتی می شد.

اشتباه ناخدا یکم مورداک

ناخدا یکم مورداک به محض مشاهده کوه یخ دستور داد برای کاستن از سرعت کشتی موتورها معکوس شوند و جهت فرار از برخورد، کشتی به سمت چپ بچرخد. در نتیجه سمت راست بدنه با کوه یخ برخورد کرد و شکافی عظیم در بدنه کشتی ایجاد شد. اگر مورداک دستور می داد ضمن کاستن از سرعت، کشتی بطور مستقیم به راه خود ادامه دهد و با دماغه، که بسیار محکمتر از بدنه است، به کوه یخ برخورد کنند، احتمالا فقط 2 یا 3 قسمت جلویی در هم فرو می رفت و کشتی غرق نمی شد.

بالاخره اشتباه تمامی دانشمندان و مهندسان

یکی از دلایل اصلی رخ دادن این فاجعه، پدیده "تبدیل رفتار نرم به ترد فولاد" ⁶ است که در زمان ساخت تایتانیک و تا چند دهه پس از آن برای مهندسان ناشناخته بود.

دمای تبدیل رفتار نرم به ترد فولاد چیست؟

تغییر دما بر رفتار ماده تاثیر می گذارد. در فلزات هرگونه افزایش دما باعث فعالتر شدن نابجائیها و در نتیجه کاهش استحکام تسلیم می گردد. آن دسته از فلزات و آلیاژهای آنها که دارای ساختار مکعبی با وجوه پر⁷ هستند، مانند آلومینیوم، در هر دمایی، شکست نرم خواهند داشت. شکست نرم به آرامی و پس از تغییر شکل پلاستیکی زیاد به ازای تنشی بالاتر از استحکام کششی ظاهر می شود. شکست ترد⁸ معمولا در فلزاتی با ساختار مکعبی مرکز پر⁹ (همانند فولاد) و منشوری فشرده¹⁰ و آلیاژهای آنها در دماهای پایین ( معمولا پایینتر از دمای معمولی محیط ) و بطور ناگهانی رخ می دهد یعنی این گروه با کاهش دما تغییر رفتار از نرم به ترد می دهند.  در شکست ترد عموما تغییر شکل پلاستیکی قابل توجهی در منطقه شکست مشاهده نمی شود. فولادهای کم کربن در آهنگهای کم کرنش در تمام دماهای بالای حدود 170 درجه سانتیگراد نرم هستند، ولی هنگامی که در معرض بارهای ضربه ای قرار می گیرند، در گستره باریکی از دما در نزدیکی صفر درجه سانتیگراد، نحوه شکست از حالت رشته ای چقرمه به حالت ترد تبدیل می شود.

روشن است دمایی که قطعه در آن کار می کند یکی از مهمترین عواملی است که بر ماهیت شکست تاثیر می گذارد به عبارت دیگر تغییر دما بر رفتار ماده تاثیر دارد. شکست ترد معمولا در در دمای پایین اتفاق می افتد و در برخی فولادها، شرایط ممکن است به گونه ای باشد که تفاوت چند درجه در گستره دمای محیط، تفاوت بین رفتار نرم و ترد را تعیین کند. فولادهای کم کربن در آهنگهای کم کرنش در تمام دماهای بالای حدود 170 درجه سانتیگراد نرم هستند، ولی هنگامی که در معرض نیروهای ضربه ای قرار می گیرند، در گستره باریکی از دما در نزدیکی صفر درجه سانتیگراد، نحوه شکست از حالت نرم به حالت ترد تبدیل می شود.

  از کارافتادگی سازه های ساخته شده از فولادهای کم کربن در اثر شکست ترد از آغاز مصرف این فولادها بروز کرده است؛ اما تنها در سالهای دهه 1940 بود که این مساله به وضوح مطرح شد و مورد توجه قرار گرفت. این امر مقارن با ساخت اولین کشتیهای با بدنه تمام جوشکاری شده بود. پیش از آن اگر در یکی از ورقهای کشتی شکست ترد رخ می داد، ترک در انتهای صفحه یا در یک ردیف پرچ متوقف می شد. در یک کشتی تمام جوشکاری شده، بدنه کشتی عملا یک ورق پیوسته است و اگر شکست ترد شروع شود، ممکن است به طور ناگهانی ادامه یابد.

دمای تبدیل چگونه اندازه گیری می شود؟

یکی از آزمونهای مورد استفاده برای تعین دمای تبدیل رفتار نرم به ترد (DBTT) آزمون ضربه (شارپی) ¹¹ است که بر اساس استاندارد ASTM E 23 انجام می شود. نمونه ی شارپی، مقطعی مربع شکل به ابعاد mm 10×10 و شیار V با زاویه ی 45 درجه به عمق mm 2 و شعاع راس  mm 0.25 دارد . نمونه به صورت تیری در حالت افقی روی تکیه گاه قرار می گیرد و بار توسط ضربه ی یک آونگ در حال نوسان به پشت شیار وارد می شود ( سرعت برخورد حدود 5 متر بر ثانیه است ) نمونه با آهنگ کرنش زیادی می شکند.کمیت اصلی که در آزمون ضربه اندازه گیری می شود، انرژی جذب شده در شکست نمونه است. چنانچه مقدار انرژی شکست کم باشد می توان چنین نتیجه گیری کرد که ماده ترد بوده و دارای حساسیت بالایی در مقابل نیروهای ضربه ای است و اگر این انرژی زیاد  باشد ماده نرم وانعطاف پذیر است و یا به عبارتی دارای تافنس یا چقرمگی بالایی است. حالت های مختلف شکست به سادگی و حتی بدون بزرگنمایی قابل تشخیص اند. سطح صاف شکست ترد بازتابندگی زیاد و ظاهر براقی دارد ، در صورتی که سطح گود شده شکست نرم، جاذب نور و دارای ظاهری کدر است .

توجه به منحنی انرژی جذب شده بر حسب دما نشان می دهد که انرژی جذب شده با کم شدن دما کم می شود ولی در بیشتر موارد کاهش جذب انرژی در دمای خیلی مشخصی رخ نمی دهد در نتیجه تعین دقیق دمای تبدیل دشوار می شود . دمایی که در آن رفتار ماده از نرم به ترد تبدیل می شود، DBTT نام داشته و می توان آن را دمایی فرض کرد که ظاهر شکست 50% ترد است. در آزمون شارپی، دمای تبدیل را می توان بر سطح 27 ژول منطبق کرد. آزمون ضربه با نمونه ی شیاردار هنگامی معنی پیدا می کند که در گستره ای از دما انجام شود، تا دمایی که در آن تبدیل نرمی به تردی رخ می دهد تعیین شود. برای فولاد، انرژی جذب شده در فرآیند شکستن نمونه آزمون شارپی ممکن است از حدود 1600 کیلو ژول بر متر مربع در 15+ درجه سانتیگراد به حدود 150 کیلو ژول بر متر مربع در 5- درجه سانتیگراد برسد.

مزیت اصلی آزمون ضربه شارپی این است که آزمون نسبتا" ساده ای است که در آن از یک نمونه ی آزمون کوچک و نسبتا" ارزان استفاده می شود . آزمون ها به سادگی در گستره ای از دماهای پایینتر از دمای محیط قابل اجرا هستند، این آزمون برای مقایسه اثر نوع آلیاژ و عملیات حرارتی بر چقرمگی به کار می رود و غالبا" از آن برای کنترل کیفیت و به منظور انتخاب مواد استفاده می کنند . مشکل عمده این است که استفاده از نتایج آزمون شارپی در طراحی دشوار  است چون هیچ کمیتی بر حسب میزان تنش وجود ندارد. همچنین هیچ رابطه ای بین داده های شارپی با اندازه ترک ریز ( مو ) وجود ندارد. علاوه بر این، وجود پراکندگی زیاد نتایج که در این آزمون ذاتی است می تواند ترسیم منحنی های دمای تبدیل را مشکل سازد. 

آزمونهای دیگری نظیر آزمون جابجایی شکاف نوک ترک¹²  بر اساس استاندارد ASTM E 1290 و یا آزمون پلینی ¹³بر اساس استاندارد ASTM E 208  نیز به این منظور به کار می روند.

عوامل موثر بر دمای تبدیل

میزان تغییر از رفتار نرم به ترد تابع ترکیب شیمیایی، ریز ساختار، عملیات حرارتی واکسیژن زدایی است. بعضی از عناصر آلیاژی موجود در فولادها می توانند بر دمای تبدیل از رفتار نرم به ترد اثر بگذارند. منگنز و نیکل دمای تبدیل را پایین می آورند ولی کربن، نیتروژن و فسفر آن را افزایش می دهند. همچنین نسبت   Mn:C حداقل باید 3:1 باشد تا چقرمگی مطلوب حاصل شود. در ضمن تا جای ممکن باید نسبت Mn:S  در بالاترین حد ممکن نگاه داشته شود.

تاثیر میزان اکسیژن فولاد بر دمای تبدیل

فولاد مذابی که از کوره فولادسازی بدست می آید حاوی مقادیر زیادی اکسیژن حل شده است که باید پیش از ریخته گری فولاد، چه بصورت پیوسته (مداوم) و چه به صورت شمش، حذف گردد. اکسیژن زداهایی که معمولا برای این منظور مورد استفاده قرار می گیرند آلومینیوم و سیلیسیم ( به شکل فروسیلیکون ) هستند. حذف اکسیژن از فولاد را آرام سازی¹⁴ می خوانند و عبارتهای آرام شده با سیلیسیم یا آلومینیوم از اینجا آمده اند.

فولاد کاملاآرام¹⁵ که بعضی مواقع به آن فولاد آرام¹⁶ نیز گفته می شود، فولادی است که کاملا اکسیژن زدایی شده و ترکیب شیمیایی و خواص نسبتا همگنی دارد. به فولاد نیمه آرام¹⁷  اکسیژن زدای کمتری نسبت به فولاد کاملا آرام اضافه می شود و از این فرآیند برای فولاد های کم کربن و کربن متوسط برای مصارف سازه ای استفاده می گردد. فرآیند اکسیژن زدایی در مورد برخی فولادها انجام نمی گردد و اکسیژن باقی مانده در فولاد با کربن واکنش داده و ایجاد تخلخل (حفره های گازی) که در حقیقت گاز اکسید کربن  است، می کند.  این فولادهای نا آرام¹⁸ که به آن فولادهای جوشان نیز گفته می شود، دارای تغییرات زیادی در ترکیب شیمیایی هستند به گونه ای که پوسته خارجی آنها شامل آهن خالص، کربن اندک و فسفر و گوگرد است. این عناصر با مقادیری بیش از مقدار  متوسط، در مرکز شمش به ویژه نزدیک به سطح بالایی یافت می شوند.

دمای تبدیل فولاد جوشان بالاتر از دمای محیط است و بدیهی است که اگر دمای سرویس زیر صفر درجه سانتیگراد باشد امکان بروز پدیده تبدیل رفتار نرم به ترد وجود خواهد داشت. آزمایش نشان داده است که دمای تبدیل برای فولاد کاملاآرام به 60- درجه سانتیگراد می رسد.

با توجه به نقش اکسیژن در فولاد، کدها و دستورالعملهای طراحی، توجه ویژه ای به این مورد داشته اند و در بسیاری از موارد استفاده از فولاد جوشان را ممنوع نموده اند. به همین صورت توصیه آنها استفاده از فولاد کاملا آرام برای دماهای پایین است.

سایر پارامترهای موثر بر دمای تبدیل

هرچه فولاد دانه ریزتر باشد دمای تبدیل پایینتری دارد. اندازه گیری دانه بندی فولاد بر اساس استاندارد ASTM E 112 قابل انجام است. ضخامت قطعه نیز عامل تعیین کننده دیگری است بطوریکه در ضخامتهای کمتر از 13 میلیمتر پدیده تبدیل رفتار نرم به ترد مشاهده نمی شود و هر چه ضخامت افزایش می یابد باید تمهیدات لازم جهت کاهش هر چه بیشتر دمای تبدیل پیش بینی گردد. عملیات حرارتی نیز می تواند باعث کاهش یا افزایش دمای تبدیل گردد.

آیا تبدیل رفتار نرم به ترد فولاد باعث غرق تایتانیک شد؟

پس از کشف بقایای تایتانیک در سال 1985، آزمایشهای مختلف کشش، متالوگرافی، ضربه و آنالیز شیمیایی روی بدنه کشتی انجام شد. نتایج این آزمونها را درجداول 1 و 2 و نیز شکلهای 3و4 مشاهده می کنید.

   جدول 1-  نتایج آنالیز شیمیایی بدنه تایتانیک و معادل سازی آن با فولاد A36

   جدول 2-  نتایج آزمون کشش ورق بدنه تایتانیک

   شکل3 -  ریز ساختار نمونه طولی ورق تایتانیک که توسط محلول نایتال 2% اچ شده است

   شکل4 -  نمودار آزمون ضربه شارپی

نکته مهمی که در جدول 1مشخص است، مقدار بسیار اندک عنصر نیتروژن در فولاد تایتانیک است. این امر نشانگر آن است که فولاد با روش بسمر19 تولید نشده است زیرا ویژگی فولادهای تولیدی با این روش وجود مقادیر زیاد نیتروژن است که باعث ترد شدن فولاد بویژه در دماهای پایین می گردد. در اوایل قرن بیستم تنها روش تولید فولادهای سازه ای، فرآیند کوره آتشدان روباز(زیمنس-مارتین)20  بوده است. مقادیر زیاد اکسیژن و مقدار کم سیلیسیوم آن بیانگر اکسیژین زدایی جزیی فولاد است یعنی نیمه آرام بوده است.

تحقیقات یک دانشمند نشان می دهد در عصر تایتانیک، حدود دو سوم فولادهای تولیدی با کوره آتشدان روباز انگلستان، در کوره هایی با آستری اسیدی تولید می شده اند. احتمال زیادی وجود دارد که فولاد مورد استفاده در ساخت تایتانیک نیز در چنین کوره ای تولید شده باشد که دلیلی بر مقادیر زیاد فسفر و گوگرد فولاد است. آستری بازی21  در واکنش با فسفر و گوگرد فولاد، سبب حذف این ناخالصیها از فولاد می گردد همانند بیشتر فولادهایی که در آن زمان در گلاسکو اسکاتلند تولید می شدند.

در جدول 1 آنالیز شیمیایی دو فولاد دیگر نیز آمده اند. یکی مربوط به فولاد کشتی lock gates است که در سال 1912 در ایالات متحده ساخته شده بود و عمری برابر با تایتانیک دارد و دیگری فولاد ASTM A36 است که فولادی مدرن و امروزیست.

همانگونه که در جدول 1 مشخص است مقایسه بین ورق تایتانیک با A36 نشان می دهد که فولادهای امروزی منگنز بیشتر و گوگرد کمتری نسبت به فولادهای یک قرن پیش داشته و در نتیجه نسبت Mn:S  بالاتر است که خود باعث کاهش احتمال رخ دادن پدیده تبدیل رفتار نرم به ترد می گردد.

این نکته نیز قابل توجه است که فولاد A36 مقدار فسفر کمتری نسبت به فولاد بدنه تایتانیک دارد که  این امر کاهش دمای تبدیل را در پی دارد. اگر در شکل 3 دقت کنیم می توانیم کلنی های کشیده شده فاز پرلیت را ببنیم. در مناطقی از ساختار هم ذرات درشت و کشیده  MnS که فازی مضر در فولاد است، دیده می شوند. در ریز ساختار پدیده banding قابل مشاهده است.

در پی اندازه گیریهای انجام شده،  قطر متوسط دانه در مقطع طولی 4/60 میکرون و در مقطع عرضی 92/41 میکرون گزارش شده است. این پارامتر برای فولاد A36  عدد 17/26 میکرون است. برای بررسی بیشتر از میکروسکوپ الکترونی روبشی22 و نیز روش EDAX 23   بهره گرفته شد.            

 3 سری نمونه ضربه در دامنه دمایی 55- درجه سانتیگراد تا 179 درجه سانتیگراد مورد آزمون قرار گرفتند که 2 سری مربوط به نمونه های طولی و عرضی تایتانیک و یک سری نیز مربوط به فولاد A36 بود.

 توجه دقیق به شکل 4 این واقعیت را نشان می دهد که دمای تبدیل یا همان DBTT برای نمونه طولی ورق تایتانیک 32 درجه سانتیگراد و  56  درجه سانتیگراد برای نمونه عرضی بوده است یعنی این فولاد در دماهای زیر 33 درجه سانتیگراد ترد شده و مستعد آسیب بوده است.

ورق تایتانیک دارای ضخامت اسمی 875/1 سانتیمتر بود که بر اثر خوردگی توسط آب شور اقیانوس این میزان کاهش یافته بود و امکان ماشینکاری نمونه استاندارد کشش وجود نداشت لذا از نمونه گرد با قطر 625/0 سانتیمتر و طول گیج 5/2 سانتیمتر استفاده شد. توجه به این مطلب لازم است که با توجه به جدول 2، ورق تایتانیک از استحکام قابل قبولی برخوردار بوده است.

با عنایت به مطالب ذکر شده، می توان انگشت اتهام را در غرق تایتانیک به سمت پدیده تبدیل رفتار نرم به ترد (DBTT) نشانه رفت. بنا بر گزارشها و مدارک موجود، دمای آب به هنگام برخورد تایتانیک با کوه یخ، 2- درجه سانتیگراد بوده است که اگر این عامل را در کنار تافنس کم فولاد بدنه تایتانیک به دلایلی از جمله: میزان کم منگنز، پایین بودن نسبتMn:S  ، درشت دانه بودن فریتها و نیز وجود کلنی های درشت پرلیت قرار دهیم به این نتیجه می رسیم که با وجود استفاده از مرغوبترین فولادی که سازندگان تایتانیک در دسترس داشتند اما رخ دادن پدیده تبدیل رفتار نرم به ترد فولاد در کنار عامل نیروی اعمالی هنگام برخورد به کوه یخ سبب ایجاد آن فاجعه گردید.

قصه پرغصه غرق شدن نسخه اصلی رباعیات خیام

شاید خیلی از ایرانیان ندانند که نسخه اصلی و دستنویس کتاب رباعیات خیام با کشتی تایتانیک به عمق اقیانوس رفت و متاسفانه نابود شد و در کنار بسیاری دیگر از شناسنامه های ازبین رفته فرهنگ و تمدن ایران قرار گرفت. این کتاب بسیار پرارزش که «عمر اعظم» نام داشت سرگذشت بسیار غم انگیزی دارد و سه روایت درباره آن نقل شده است.براساس یک روایت این کتاب را یکی از شاهزادگان قاجار برای فروش به امریکا می برده است و چون او یکی از سرنشینان کشتی تایتانیک بود، این کتاب را با خود به قعر اقیانوس برد و به این ترتیب برگی دیگر بر ماجرای قاچاق ثروت های ملی ایران افزوده و یک اثر نفیس نابود شد. روایت دوم نیز دست کمی از روایت نخست ندارد. «بنیامین عمربوساژ» که باخبر می شود نسخه دستنویس رباعیات خیام (عمر اعظم) در دست یکی از شاهزادگان ایرانی است، به ایران سفر می کند، دیگ طمع این شاهزاده ضدملی را به جوش می آورد، کتاب را از او می خرد و هنگام بازگشت به امریکا، چون با کشتی تایتانیک سفر می کرده است، این کتاب به قعر اقیانوس می رود و یک اثر نایاب از فرهنگ ایران زمین متاسفانه نابود می شود.و اما براساس روایت سوم، صحافی به نام «فرانسیس ستکلایف تلاش» آن را خریداری کرده، از نظر صحافی روی آن کار می کند و قصد فروش آن را داشته که به علت بحران اقتصادی انگلیس (سال 1912) تصمیم می گیرد آن را برای فروش به امریکا ببرد، به یک مسافر امریکایی می فروشد و چون خریدار مسافر کشتی تایتانیک بوده کتاب با غرق کشتی به اعماق دریا می رود و نابود می شود.می گویند برادرزاده صحاف انگلیسی «استانلی» از باقیمانده کتاب و تصاویری که از آن داشته است، نسخه دومی- نه به ارزش نسخه اول که به روایتی خط و نوشته خود خیام بوده است- تهیه می کند که این نسخه نیز در بمباران لندن، طی جنگ جهانی دوم نابود می شود.وی دست از کار نمی کشد و نسخه سومی از طرح ها، عکس ها و تصاویر نسخه های اول و دوم تهیه می کند که این نسخه در اختیار همسر و بازماندگان «استانلی بری» بوده است که چند سال پیش به موزه بریتانیا تعلق گرفت. در این کتاب که هم اکنون در موزه بریتانیا موجود است یک هزار قطعه جواهر، هزاران سنگ قیمتی رنگارنگ و چند مترمربع ورقه طلا به کار رفته است. قصه پرغصه کتاب دستنویس رباعیات خیام را بسیاری از نویسندگان جهان که شیفته این دانشمند بزرگ ایرانی بوده اند، با درد و اندوه نگاشته اند.

یادگارهای تایتانیک

نامه ای که "ادولف سافلد" 5 روز پیش از غرق شدن تایتانیک، به همسرش نوشته بود در حراجی لندن در سال 2009 به قیمت 85 هزار دلار به فروش رفت.یک موزه انگلیسی که نام آن ذکر نشده است این مبلغ رکورد شکن را پرداخت نموده است. در این نامه چگونگی زندگی در تایتانیک از دید مسافران بخش درجه یک توصیف شده و در پایین برگه اندازه کابین و تزئینات آن نوشته شده است. همچنین در این حراجی کلیدی متعلق به یکی از کارکنان کشتی که در دقیقه آخر از تایتانیک خارج شده است به قیمت 54 هزار دلار  و مجموعه ای از عکسهای این کشتی مجلل و مسافرانش 100 هزار دلار فروخته شد.

زیباترین عکس از جنگ

عکس 21 : جنگ

بی اغراق این عکس یکی از شاهکارهای عکاسی تمام تاریخ جنگ است. این عکس بدست عکاس کانادایی به نام کلاود دتلوف در 26 آگوست 1939 در بریتیش کلمبیا کانادا از سربازانی گرفته شد که عازم جنگ جهانی بودند تا به ارتش بریتانیا بپیوندند. آنها به سمت مقصدی سری رهنمون شده بودند. در حال رژه، ناگهان پسری پنج ساله به نام "ویتی" دستان مادرش را رها کرد و در حالی که به سمت پدرش، سرباز جک برنارد ، می دوید، این جمله را به ...زبان آورد: "صبر کن بابا". در همین لحظه بود که عکاس دکمه شاتر دوربینش را فشرد و عکسی را خلق کرد که نه تنها به شکلی گسترده در تمام دنیا منتشر شد بلکه در تمام دوران جنگ در تمام مدارس بریتیش کلمبیا آویزان شد.لبخند جالب مادر ویتی، چهره مطمئن و مصمم پدر، پس زمینه صف طولانی سربازان کانادایی و تقارن دستهای پدر، مادر و خود ویتی به عکس جلوه ای هنری و ماندگار داده است.

عکس هایی که شاید کمتر دیده باشید

عکسهای قدیمی و خاطره انگیز-1

در این پست عکسهای جالب قدیمی برایتان می گذارم.بدیهی است که این قسمت به همکاری شما در ارسال عکسهای قدیمی نیازمند است .لطفا عکسهایی را انتخاب بفرمائید که برای همه جالب باشد (نه برای قشر خاصی)  انشاالله با کمک شما ، آلبوم عکس قشنگی داشته باشیم .